Zioła ajurwedyjskie są coraz bardziej dostępne w Polsce i stają się coraz bardziej popularne.
Jednak warto wiedzieć, że ajurwedyjskie podejście do leczenia ziołami trochę się różni od naszego, zachodniego.
Przede wszystkim ajurweda podkreśla to, że przyjmowaniu ziół powinien towarzyszyć zrównoważony styl życia i odpowiednia dieta. Bez sensu jest np. brać zioła na wątrobę, a do kolacji popijać winko.
Zioła w podejściu ajurwedyjskim dobiera się indywidualnie nie tyle do konkretnego problemu ze zdrowiem, co do osoby, która choruje na daną chorobę. Bo np. Hashimoto może się objawiać nieco inaczej u różnych osób. Praktyk medycyny ajurwedyjskiej bierze pod uwagę, kim jest osoba, której ma zalecić zioła, jakie konkretnie ma objawy nierównowagi organizmu, w jakim kontekście (społecznym, relacyjnym, itp.) ta osoba funkcjonuje i czego potrzebuje, aby odzyskać równowagę. Celem jest tu nie tylko skuteczność, ale również bezpieczeństwo. Tak, zioła źle dobrane powodują skutki uboczne. Dlatego, zamiast brać zioła ajurwedyjskie na własną rękę, poszukaj praktyka ajurwedy, który ułoży dla Ciebie terapię ziołową. Zwłaszcza jeżeli jednocześnie przyjmujesz jakieś leki – zioła mogą wchodzić w interakcje z nimi i np. znosić/blokować ich działanie lub powodować kumulację i przedawkowanie głównego składnika aktywnego. A przy okazji – żaden rozsądny terapeuta ajurwedyjski czy naturopata lub zielarz nie nakaże ci, abyś całkowicie porzuciła leki zalecone przez Twojego lekarza i zastąpiła je ziołami. Ale to temat na inny artykuł…
Ajurweda dysponuje bardzo dużą różnorodnością preparatów ziołowych i sposobów przetwarzania czy ekstrakcji ziół. Wymienię tu najpopularniejsze…
1. Proszki (Churna)
- Zioła mielone na drobny proszek. Mogą to być pojedyncze zioła (np. brahmi churna) lub mieszanki składające się z kilku ziół (np. triphala, trikatu)
- Łatwe do mieszania z wodą, mlekiem, miodem lub ghee (o czym następnym razem).
2. Tabletki i kapsułki (Vati)
- Zioła formowane w tabletki lub kapsułki, co ułatwia dawkowanie i przechowywanie
- Wygodne do spożycia, szczególnie dla osób, które mają trudności z przyjmowaniem proszków.
- Przykłady: Gokshura vati, Triphala guggulu, aroghyavardhini
3. Odwar (Kwath/Kashaya)
- zioła gotowane w wodzie, aż do uzyskania skoncentrowanego wywaru. Są to bardzo skoncentrowane preparaty, ponieważ proporcja ziół w stosunku do wody wynosi 1:16 (1 część ziół na 16 części wody), i zioła gotuje się tak długo, aż zredukujemy ilość płynu do 1/4, 1/8 lub 1/16 objętości. Mniej skoncentrowaną formą odwaru ziołowego jest pramathya – tu stosuje się 1 część ziół na 8 części wody i gotujemy aż ilość wody zredukuje się do 1/4
- Skuteczne w przypadkach, gdy potrzebna jest szybka absorpcja składników aktywnych.
4. Napary gorące (Phana)
- Zioła zalewane gorącą wodą, podobnie jak herbata.
- Łagodniejsze niż odwar, stosowane do delikatniejszych ziół i w przypadkach, gdy potrzeba delikatnego działania.
5. Napary zimne (Hima)
- zioła zalewane zimną wodą, odstawiane na około 8 godzin (a najlepiej na całą noc) do maceracji
- ekstrakcja składników aktywnych wrażliwych na ciepło, stosowane np. przy stanach zapalnych, np. zimny napar z ziaren kolendry przy zapaleniu pęcherza
6. Pasta (Kalka)
- zioła zmielone na proszek, z dodatkiem wody lub innego płynu w ilości do uzyskania konsystencji pasty. Może to być również preparat ze świeżych ziół
- stosowane zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, np. do okładów czy maseczek na skórę
7. Oleje (Taila/thaila/thailam)
- Zioła macerowane i gotowane z dodatkiem wody w oleju bazowym, takim jak sezamowy lub kokosowy.
- Stosowane do masaży, aplikacji zewnętrznej. Jest to ziołolecznictwo przez skórę – czyli masaże i terapie zewnętrzne. One zazwyczaj uzupełniają terapie ziołowe doustne.
- niektóre z preparatów taila/thailam mają oznaczenie 101 – są to preparaty doustne
- Przykłady: Mahanarayan taila, ksheerabala thailam i ksheerabala 101, brahmi tailam
8. Ghee (Ghrita)
- Zioła gotowane w klarowanym maśle (ghee).
- Ghee działa jako nośnik, który poprawia biodostępność składników ziołowych, gdy zaburzona jest dosza vata
- Przykłady: Brahmi ghrita, Triphala ghrita.
9. Syropy (Asava i Arishta)
- Fermentowane ziołowe syropy, które zawierają naturalnie występujący alkohol.
- Stosowane jako toniki wzmacniające, które są łatwo przyswajalne przez organizm.
- Przykłady: Ashwagandharishta, Dashamoolarishta.
10. Pastylki (Gutika)
- Zioła mieszane z cukrem lub żywicą guggul, podgrzane lub nie
- Wygodne do noszenia i spożycia
- Przykłady: Khadiradi gutika, Talisadi gutika.
11. Leki w formie dymu (Dhuma)
- Zioła spalane i wdychane jako dym.
- Stosowane w przypadkach chorób układu oddechowego i do zaburzeń doszy kapha
12. Destylaty (Arka)
- Zioła destylowane za pomocą urządzenia do destylacji zwanego arka yantra. Pozyskuje się w ten sposób lotne substancje aktywne ziół
- Skoncentrowane, szybkie w działaniu formy ziół.
13. Dżemy ziołowe (Leha/Avaleha)
- Zioła gotowane z cukrem/miodem, tworzące gęstą, słodką pastę.
- Smaczne, łatwe do spożycia i doskonałe do wzmacniania organizmu, ale mogą być trudne do strawienia
- Przykłady: Chyawanprash, Dashamula leha.
14. Soki (Swarasa)
- uzyskiwane przez miażdżenie/wyciskanie świeżych ziół
- zastosowanie: łatwiej przyswajalna forma ziół niż churna czy vati
15. Bhasma
- preparaty ziołowe z dodatkiem metali i minerałów, np. złota, srebra, miedzi, żelaza. Proces ich produkcji jest skomplikowany i wymaga precyzyjnej wiedzy oraz doświadczenia
- bardzo intensywne w działaniu, więc stosuje się nieduże dawki, pod ścisłą kontrolą terapeuty
W sprzedaży dostępne są również ekstrakty pojedynczych ziół ajurwedyjskich, np. ekstrakt kurkumy, przygotowywane za pomocą nie tylko wody, ale również innych rozpuszczalników, nie używanych tradycyjnie w medycynie ajurwedyjskiej, takich jak alkohol etylowy, gliceryna czy dwutlenek węgla (CO2) w stanie nadkrytycznym.
Takie ekstrakty roślinne i preparaty zrobione z całych roślin, np. churna, różnią się pod względem wchłaniania i biodostępności. Każda forma ma swoje zalety i wady, które mogą wpływać na efektywność terapeutyczną.
Ekstrakty roślinne:
- Zwiększona koncentracja: Ekstrakty mają wyższe stężenie aktywnych składników niż preparaty z całych roślin, co może prowadzić do lepszej absorpcji.
- Lepsza standaryzacja: Ekstrakty mogą być standaryzowane, co oznacza, że zawierają określoną ilość aktywnego składnika, co zapewnia większą spójność i przewidywalność działania.
- Szybsze wchłanianie: Proces ekstrakcji może rozbić struktury roślinne, co ułatwia i przyspiesza wchłanianie składników aktywnych w przewodzie pokarmowym.
- większe ryzyko skutków ubocznych: ze względu na koncentrację składników aktywnych
Preparaty z całych roślin:
- Pełne spektrum działania: Całe rośliny zawierają pełne spektrum związków chemicznych, które mogą działać synergicznie, wspierając się nawzajem i zapewniając holistyczne działanie terapeutyczne.
- Naturalna równowaga: Składniki roślinne są w ich naturalnej proporcji, co może prowadzić do łagodniejszego działania i mniejszego ryzyka działań niepożądanych.
- Tradycyjne podejście: Wiele systemów medycyny tradycyjnej, takich jak ajurweda, preferuje używanie całych roślin, wierząc, że ich kompleksowy skład jest kluczowy dla pełnego efektu terapeutycznego.
Ciąg dalszy wkrótce….
