Anemia, inaczej zwana niedokrwistością, to sytuacja, gdy w organizmie liczba czerwonych krwinek lub ich zdolność do przenoszenia tlenu jest niewystarczająca. To prowadzi do niedotlenienia różnych części ciała i w konsekwencji – nieprzyjemnych objawów.

Objawy anemii:

• zmęczenie i osłabienie

• bladość skóry i błon śluzowych – spowodowana zmniejszoną ilością hemoglobiny w krwi, która nadaje skórze i błonom śluzowym różowy odcień

• zadyszka i ból w klatce piersiowej: Niedobór czerwonych krwinek oznacza, że serce musi pracować ciężej, aby dostarczyć tlen do tkanek, co może prowadzić do zadyszki, a nawet bólu w klatce piersiowej

• szybkie lub nieregularne bicie serca: serce próbuje kompensować niedobór tlenu w tkankach

• zawroty głowy i bóle głowy – spowodowane niedotlenieniem mózgu

• zimne ręce i stopy – zmniejszony przepływ krwi i niedotlenienie

• słaba wydajność podczas ćwiczeń: niedobór czerwonych krwinek utrudnia transport tlenu do mięśni.

• zwiększona podatność na infekcje

Przyczyny anemii:

• niedobór żelaza: najczęstsza przyczyna anemii; żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobiny.

• niedobory witaminowe: niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego może prowadzić do anemii

• choroby przewlekłe: takie jak przewlekła choroba nerek, rak, reumatoidalne zapalenie stawów, które mogą wpływać na produkcję krwinek w szpiku kostnym

• anemia hemolityczna: czerwone krwinki są niszczone szybciej, niż są wytwarzane

• genetyczne – takie jak sierpowata anemia czy talasemia

Tu skupimy się na niedoborach żelaza, bo szacuje się, że około 60% kobiet z niedoczynnością tarczycy ma niedobory żelaza. Zwłaszcza kobiety z Hashimoto.

Niedobory żelaza a anemia

Niedobór żelaza może występować w dwóch głównych formach:  

• niedobór żelaza bez anemii: to stan, w którym poziom żelaza w organizmie jest niski, ale jeszcze nie na tyle niski, aby wpływać na poziom hemoglobiny i spowodować anemię. Hemoglobina wciąż jest w normie. Objawy mogą być mniej wyraźne niż w przypadku anemii i obejmować ogólne zmęczenie, słabość, spadek wydajności fizycznej, problemy z koncentracją i skupieniem,

• niedobór żelaza z anemią: gdy poziom żelaza jest na tyle niski, że wpływa na produkcję hemoglobiny, a to prowadzi do anemii. Poziom hemoglobiny i hematokrytu jest niski. Wówczas, oprócz objawów niedoboru żelaza, mogą wystąpić bardziej specyficzne objawy anemii, takie jak bladość skóry, szybsze bicie serca, zadyszka, zawroty głowy i uczucie zimna w rękach i nogach.

Kluczową rolę w identyfikacji i rozróżnianiu tych stanów odgrywa ferrytyna.

Ferrytyna jest białkiem magazynującym żelazo i jej poziom we krwi odzwierciedla ilość zapasów żelaza w organizmie. Niski poziom ferrytyny jest wczesnym wskaźnikiem niedoboru żelaza bez anemii.

Natomiast niski poziom ferrytyny w połączeniu z niską hemoglobiną wskazuje na niedobór żelaza z anemią.

Związek między żelazem a niedoczynnością tarczycy

Żelazo jest niezbędne w procesie tworzenia hormonów tarczycy. Jest składnikiem peroksydazy tarczycowej (TPO), enzymu, który odgrywa kluczową rolę w syntezie hormonów tarczycowych, takich jak tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3). TPO katalizuje jodowanie tyrozyny w tyreoglobulinie, co jest pierwszym krokiem w produkcji hormonów tarczycowych. Niedobór żelaza zakłóca więc proces wytwarzania hormonów tarczycy.

Z drugiej strony nadmiar żelaza również jest szkodliwy dla tarczycy, bowiem ów nadmiar organizm magazynuje między innymi właśnie w tarczycy, co może doprowadzić do uszkodzenia tego narządu.

Kiedy pojawia się niedobór żelaza:

• przy obfitych miesiączkach

• przy problemach z układem pokarmowym – zwłaszcza gdy żołądek i jelita nie funkcjonują prawidłowo, w związku z czym jest problem z trawieniem i przyswajaniem składników odżywczych z pożywienia, wszelkich, nie tylko żelaza. Jest to częste przy stanie zapalnym tarczycy

• przy intensywnym treningu

• przy źle zbilansowanej diecie, zwłaszcza wegetariańskiej lub wegańskiej

Jak możesz się wspierać przy niedoborach żelaza

1. popraw metabolizm i przyswajanie składników odżywczych: posiłki o stałych porach, ciepłe, gotowane, nawadnianie się, wysypianie. Do potraw dodawaj przyprawy stymulujące trawienie, jak np. imbir, kumin, asafetyda, kolendra, koper włoski. Od zadbania o trawienie zacznij, bo bez sprawnego przyswajania suplementacja żelazem nie będzie zbyt efektywna

2. zadbaj o obecność w diecie produktów zawierające żelazo:

• czerwone mięso i podroby, zwłaszcza wątroba
• mięso drobiowe, ryby (łosoś, tuńczyk, halibut) i owoce morza (np. ostrygi) – również zawierają sporo żelaza, ale jednak w mniejszej ilości
• szpinak – aczkolwiek dostępność i przyswajalność żelaza jest tu utrudniona przez oksalany. Jeżeli chcesz traktować szpinak jako źródło żelaza, to poddawaj go obróbce termicznej, wtedy ilość kwasu oksalanowego się zmniejsza i zwiększa się biodostępność szpinakowego żelaza. Lepsza jednak jest pokrzywa i botwinka
• nasiona dyni, lnu i słonecznika
• tofu i tempeh
• strączki i fasolki – zwłaszcza ciecierzyca, soja, czerwona fasola
• Pamiętaj, że mimo iż rośliny zawierają sporo żelaza, jego przyswajanie jest trudniejsze niż żelaza pochodzenia zwierzęcego
• ziemniaki pieczone ze skórką
• orzechy nerkowca, pistacje
• migdały
• suszone owoce – rodzynki, morele, śliwki i figi (ale uważaj, bo to również duża ilość cukru)

Produkty roślinne mają również sporo żelaza, ale niestety ono jest gorzej przyswajalne niż ta forma żelaza, która jest w produktach zwierzęcych.

3. Suplementacja:

• badania wskazują, że witamina C poprawia wchłanianie żelaza. Zamiast jednak witaminy C proponowałabym amla oraz cytrusy, kiwi, brokuły, brukselka, mango, ananas. Amla balansuje również poziom kwasu żołądkowego i generalnie jest przeciwzapalna. To mój ulubiony ajurwedyjski roślinny suplement diety przy jakichkolwiek stanach zapalnych w organizmie. Zwłaszcza przy Hashimoto

• preparaty z żelazem – Ajurweda proponuje swoje mieszanki ziołowo – mineralne, np. navayasa churna

• triphala i sok z aloesu – działają tonizująco na jelita, poprawiając przyswajanie. W składzie mieszanki triphala jest również amla

• Floradix – w płynie, łatwiej przyswajalny niż tabletki