Jak smakuje życie

Zmysł smaku jest jednym z zasadniczych dostarczycieli informacji o świecie zewnętrznym. Sprytnie łączy metabolizm i emocje, bo nie tylko wpływa na to, czy jedzenie nam odpowiada czy nie, ale również każdy smak przynosi określone skojarzenia, ma określone zabarwienie emocjonalne wynikające z naszych doświadczeń. Smak może opisywać nasze stany emocjonalne albo przywoływać określone odczucia. Czasem mawiamy, że życie ma słodko – gorzki smak, albo że ktoś ma kwaśną minę, życzymy słodkich snów, mówimy słodziak albo oooo jakie słodkie maleństwo 🙂 itp. Smak pomaga kategoryzować rzeczywistość.

Ajurweda wyróżnia sześć smaków:

• słodki – Madhura/Swadu
• kwaśny – Amala
• słony – Lavana
• ostry – Katu
• gorzki – Tikta
• cierpki – Kashaya

Z każdym z tych smaków, podobnie jak z doszami, ajurweda wiąże określone cechy charakterystyczne i jakości. I podobnie jak dosze, smaki są połączeniem tych elementów, z których składa się cały świat: eter/przestrzeń, powietrze, ziemia, woda, ogień. I tak: smak słodki to połączenie ziemi i wody, smak kwaśny= ziemia+ogień, smak słony=woda+ogień,smak ostry=powietrze+ogień, smak gorzki=powietrze+eter, smak cierpki=powietrze+ziemia.  

Spokojnie, to tylko pozorna komplikacja 🙂 chodzi o to, że ajurweda – jak to ma w zwyczaju – ustala pewne ogólne zasady, które jeśli raz załapiesz, to bez problemów będziesz stosować zawsze. A po co to? Ano po to, żeby można było łatwo ustalić, jaki rodzaj pożywienia jest dla nas najzdrowszy, najbardziej wskazany i czy dany produkt żywieniowy nam służy czy nie.

 

Po kolei omówię wszystkie smaki, ich cechy charakterystyczne i jak się one mają do ajurwedyjskich typów osobowości.

• smak ostry – powietrze i ogień, więc rozgrzewający – niewskazany dla Pitta, suchy i lekki – niewskazany dla Vata, natomiast wskazany dla Kapha. Poprawia trawienie, oczyszcza, pomaga przy chorobach gardła i skóry, wysusza/redukuje płyny i tłuszcz w organizmie, ma działanie wykrztuśne, likwiduje niedrożność, pobudza i wyostrza percepcję. Gdy w nadmiarze – negatywnie wpływa na płodność, może również spowodować zawroty głowy, bezsenność, problemy gastryczne. Przykład – wszelkie ostre przyprawy, czosnek, cebula, rzodkiewka.
• smak kwaśny to połączenie elementów ziemia i ogień, więc jest rozgrzewający – zatem niewskazany dla Pitta, a jednocześnie tłusty (ziemia) więc niewskazany dla Kapha, natomiast wskazany jest dla Vata. Generalnie smak kwaśny orzeźwia, pobudza trawienie, nawilżenie organizmu (np. pobudza ślinianki), jest dobry dla serca, ma działanie przeciwzapalne. Spożywany w nadmiarze może powodować nadwrażliwość zębów, nadkwasotę, zgagę, refluks, wrzody, zapalenia skóry, wywołać odczucie pieczenia w pęcherzu. Przykładowe pożywienie o kwaśnym smaku: cytrusy, amla, jogurt naturalny, kwaśna śmietana, biały ser, kiszone ogórki.
• smak słodki to połączenie elementów ziemia i woda. Zatem w związku z tym jakie ma cechy charakterystyczne? oczywiście takie jak ziemia i woda:  jest ciężki, wychładzający, tłusty. A kto potrzebuje pokarmu o takich cechach? Tak, osoby typu Vata. Z uwagi jakość wychładzającą ten smak jest wskazany również dla Pitta. Natomiast nie jest wskazany dla osób typu Kapha, bo te są z natury “uziemione” i u nich z natury dominuje element ziemi i wody, więc spożywając pożywienie o słodkim smaku “uziemią” się jeszcze bardziej, wyprowadzą się ze stanu równowagi. Smak słodki dodaje siły, energii, wpływa pozytywnie na wygląd skóry i włosów oraz odporność, jest dobry dla gardła, zwiększa ilość pokarmu u matek. Stosowany w nadmiarze nasila kapha, więc może wywołać ociężałość, przeziębienie, kaszel, utratę apetytu, otyłość. Oczywiście smak słodki to nie znaczy słodycze 🙂 słodki smak mają np. oczywiście miód, marchewka, kasza jaglana, masło klarowane, mleko, ryż, pszenica, lukrecja, daktyle, sezam, migdały, siemię lniane, wszystkie produkty skrobiowe
• smak słony- woda i ogień, jest rozgrzewający – niewskazany dla Pitta, ciężki, tłusty – niewskazany dla Kapha, natomiast wskazany dla Vata. Poprawia trawienie, usuwa sztywność ciała, stawów, nawilża, poprawia smak, oczyszcza, w niedużych ilościach pomaga utrzymać równowagę elektrolitów w organizmie, ale może też – gdy spożywany w nadmiarze – przyczynić się  do zatrzymania wody, zagęszczenia krwi i wywołania nadciśnienia. Przykład – oczywiście sól 🙂 i wodorosty
• smak gorzki – powietrze i eter, zimny, suchy, lekki, wskazany dla Pitta i Kapha, niewskazany dla Vata. Niezbyt atrakcyjny, ale za to wzmacnia pozostałe smaki, a ponadto oczyszcza organizm (zwłaszcza z pasożytów), redukuje zapalenia w ciele oraz problemy skórne, działa przeciwgorączkowo, ogólnie wzmacnia ciało. Spożywany w nadmiarze może spowodować suchość w organizmie. Przykład – kurkuma, aloes, kozieradka, kawa.

• smak cierpki – powietrze i ziemia, zimny, suchy i ciężki, wskazany dla Pitta i Kapha, niewskazany dla Vata. Działa uspokajająco,  leczy rany, pomocny przy krwotokach, działa wysuszająco na płyny i tkankę tłuszczową ciała. Jego nadmiar może powodować zastój krążenia oraz wpłynąć na popęd seksualny. Przykładowe pokarmy: ciecierzyca, granat.

Kiedy wkładamy do ust cokolwiek, najpierw czujemy smak (w sanskrycie – rasa). Następnie pokarm jest trawiony, i wówczas zaczynamy odczuwać tzw. wirja, czyli jego energię (rozgrzewającą, wychładzającą, itp.), następnie pokarm jest wchłaniany i wydalany, a w trakcie tych procesów odczuwamy określony skutek (tzw. wipaka), określoną reakcję organizmu na spożyty pokarm, a pamiętaj, że organizm to zarówno ciało, jak i umysł oraz dusza. Dochodzi do równoważenia, łagodzenia lub nasilenia dosz. Dlatego bacznie należy zwracać uwagę na to, w jaki sposób poszczególne smaki wpływają na poszczególne dosze i odżywiać się tak, aby nie doprowadzić do zaburzenia zwłaszcza tej doszy, która u nas dominuje, bo to prosta droga do choroby.

 

Podsumujmy jakie smaki są wskazane dla poszczególnych typów osobowości:

• Vata – słodki, kwaśny, słony
• Pitta – słodki, gorzki, cierpki
• Kapha – ostry, gorzki, cierpki

Natomiast niewskazane są następujące smaki:

• Vata – ostry, gorzki, cierpki
• Pitta – kwaśny, słony, ostry
• Kapha – słodki, kwaśny, słony

 

Nie tylko potrawy mają swoje smaki, mają je też emocje.  Mogą być gorzkie – np. żal, cierpkie takie jak lęk, kwaśne – jak zawiść, ostre – jak gniew, słodkie – jak pożądanie, słone – jak chciwość. Gdy dostarczymy je organizmowi, on będzie trawił emocje jak jedzenie, ze skutkiem – wipaka – jak przy jedzeniu, czyli mogą zaburzać daną doszę.